Του ΣΠΥΡΟΥ ΤΖΟΚΑ*
Με αφορμή την ολοκλήρωση ενός χρόνου από την εφαρμογή του «Καλλικράτη» στην αυτοδιοίκηση και ενόψει του Συνεδρίου της ΚΕΔΕ στις 27 και 28 Ιανουαρίου 2012 (το πρώτο από την εφαρμογή του "Καλλικράτη") θα επιχειρήσω να απαριθμήσω, χωρίς να ιεραρχήσω, κάποιες γενέθλιες σκέψεις που κατά την ταπεινή μου γνώμη μπορεί να είναι χρήσιμες στον προβληματισμό και στη διαμόρφωση σταθερής άποψης των συναγωνιστών και συναγωνιστριών στην αυτοδιοίκηση.
Πρώτον: Ξεκινώντας από μια γενική εκτίμηση θα λέγαμε ότι σήμερα, μετά την επιβολή από την τρόικα του Μνημονίου και από τις εγχώριες πολιτικές και οικονομικές ελίτ του Μεσοπρόθεσμου, των αποφάσεων της 27ης Οκτωβρίου και του Δεκεμβρίου και ένα χρόνο μετά την εφαρμογή του «Καλλικράτη», η χώρα και η Αυτοδιοίκηση ζουν ένα ζοφερό παρόν, χωρίς ορατές προοπτικές βελτίωσης για το μέλλον.
Οι προβλέψεις μας, δυστυχώς, επιβεβαιώθηκαν. Ένα χρόνο σχεδόν μετά τη λειτουργία του, όλες μας οι εκτιμήσεις, ριζικές διαφωνίες και αντιρρήσεις για τον «Καλλικράτη» έχουν δικαιωθεί, ότι δηλαδή πρόκειται για μια αντιδημοκρατική, συντηρητική, συγκεντρωτική μεταρρύθμιση, που θα κάνει ακόμη πιο γραφειοκρατικό τον θεσμό, μακριά από τους πολίτες και τις ανάγκες τους.
Δεύτερον: Ο “Καλλικράτης” αποδεικνύεται ότι έρχεται να συμπληρώσει τον “Καποδίστρια” και να αλλοιώσει την πεμπτουσία της Τ.Α., την άμεση δημοκρατία, τη λαϊκή συμμετοχή και, συνεπώς, τη λαϊκή εξουσία. Η Τ.Α. μετατρέπεται καθημερινά σε γραφειοκρατικό μηχανισμό ή μικρό κράτος, απρόσωπο και απόμακρο από τον πολίτη.
Με τις συνενώσεις που έγιναν καταστρατηγούνται οι έννοιες της άμεσης δημοκρατίας, της συμμετοχής και της αμεσότητας. Ενισχύεται και σε τοπικό επίπεδο η έννοια της πολιτικής αλλοτρίωσης, η απομάκρυνση και η αποξένωση των πολιτών από την εξουσία. Δημιουργούνται διάφορα κρατίδια, τα οποία προκαλούν έναν έντονο συγκεντρωτισμό και απομακρύνουν τον πολίτη από τα κέντρα λήψης αποφάσεων. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στην επαρχία, όπου ζωντανά χωριά με δραστηριότητα μαράζωσαν.
Συμπερασματικά ένα χρόνο μετά την εφαρμογή του «Καλλικράτη» υπάρχει σαφές πρόβλημα στην αρχή της αντιπροσωπευτικότητας, της συλλογικότητας και της πολιτικής δημοκρατίας. Η αυτοδιοίκηση μετατρέπεται σταδιακά σε διοίκηση.
Τρίτον: Η αντιδημοκρατικότητα του νόμου επιβεβαιώνεται καθημερινά: Από τους κανονισμούς και τον τρόπο λειτουργίας των Δημοτικών Συμβουλίων, τα οποία τείνουν να έχουν διακοσμητικό ρόλο, από τη συρρίκνωση των σχολικών επιτροπών και τον ουσιαστικό ακρωτηριασμό τους, από την κατάργηση των ΝΠΔΔ και της ευρείας συμμετοχής σʼ αυτά, από τη συγκρότηση και τη λειτουργία των επιτροπών, από τη συγκρότηση της Γενικής Συνέλευσης και του Δ.Σ. των συλλογικών οργάνων της αυτοδιοίκησης - (ΠΕΔΑ - ΚΕΔΕ) - και των συνακόλουθων αποκλεισμών και άλλα πολλά που διαπιστώνουμε καθημερινά οι αυτοδιοικητικοί.
Αξίζει να σημειώσουμε πως οι καλλικρατικοί δήμοι ενισχύθηκαν, τουλάχιστον τυπικά, με περισσότερες από 220 αρμοδιότητες, ενώ πάνω από 300 αρμοδιότητες πέρασαν με την εφαρμογή του προγράμματος στις αιρετές περιφέρειες, ενώ παραδόξως υπήρξε δραστική μείωση κονδυλίων. Αυτό είχε ως προφανές αποτέλεσμα να μην λειτουργούν ούτε οι στοιχειώδεις και αναγκαίες αρμοδιότητες.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο τραγέλαφος των μαθητών, καθώς δεύτερο ισχυρό πλήγμα, μετά τη στέρηση των βιβλίων, κινδυνεύουν να δεχθούν οι 200.000 μαθητές του σχολικού έτους 2011-2012. Μετά το πρωτοφανές πρόβλημα που προέκυψε με τη μη έγκαιρη διάθεση των σχολικών βιβλίων, όλα τα μέχρι τώρα δεδομένα δείχνουν ότι ακολουθεί το μείζον ζήτημα της μεταφοράς τους στα σχολεία. Οι μαθητές κινδυνεύουν από τη νέα χρονιά να στερηθούν τα μεταφορικά μέσα. Κάποια μπαλώματα ούτε σαν ασπιρίνες δεν λογίζονται.
Τέταρτον: Το κράτος δεν είχε ούτε έχει το κριτήριο του προτέρου έντιμου βίου απέναντι στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Οι σχέσεις κράτους και Αυτοδιοίκησης, μεταπολεμικά, είναι σχέσεις εξάρτησης, σχέσεις πατρονείας. Το κράτος προσπαθεί με κάθε τρόπο να εξαρτήσει ή να πατρονάρει την Τοπική Αυτοδιοίκηση προς όφελός του. Άρα λογικά, υπάρχουν αντιδράσεις όποτε μια κυβέρνηση παίρνει κάποια μέτρα για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Έτσι έγινε και με τον «Καλλικράτη» και για μια ακόμα φορά, δυστυχώς,, η Τ.Α. επιβεβαιώθηκε.
Oι θεσμοθετημένοι πόροι, που διαρκώς με τεχνάσματα παρακρατούνται, οι έλεγχοι σκοπιμότητας δραστηριοτήτων της Τ.Α από όργανα του κράτους, οι υπερεξουσίες των επιτρόπων, οι συλλήψεις αιρετών από αστυνομικά όργανα όταν υπερασπίζονται τα δίκαια των πολιτών είναι μερικά από τα τεκμήρια της θλιβερής αυτής πραγματικότητας. Χαρακτηριστική απόδειξη της δυσπιστίας αυτής είναι η αποτυχία ενός έτερου νεωτερισμού του Καλλικράτη, του «Συνηγόρου του Δημότη». Ένα χρόνο μετά την εγκαθίδρυση των νέων δημοτικών αρχών, τα 2/3 των δήμων της χώρας δεν εξέλεξαν «συνήγορο του δημότη».
Πέμπτον: Η εκχώρηση του δημόσιου χώρου και των δημόσιων δραστηριοτήτων μέσω ΣΔΙΤ ή παρόμοιων κατασκευασμάτων είναι ασύμβατη με τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου. Στον ένα χρόνο εφαρμογής του «Καλλικράτη» οι παραπάνω διαδικασίες ξεπέρασαν και τις όποιες δυσάρεστες προβλέψεις μας. Επιχειρήθηκαν και επιχειρούνται πολιτικές άμεσης και έμμεσης ιδιωτικοποίησης κρίσιμων κοινωνικών και αναπτυξιακών τομέων (απορρίμματα, ενέργεια, κοινωνικές υπηρεσίες κ.λπ.) και εκποίηση της δημόσιας περιουσίας και εμπορευματοποίηση του δημόσιου χώρου (“Ήλιος”, ΣΔΙΤ κ.λπ.).
Ταυτόχρονα οι μαζικές απολύσεις των εργαζομένων στους δήμους και στο Δημόσιο, σε συνδυασμό με τις λόγω Μνημονίου άγριες περικοπές 3 δισ. ευρώ από θεσμοθετημένους πόρους της τοπικής αυτοδιοίκησης έως το 2013, θα έχει αποτέλεσμα τη διάλυση ολόκληρων υπηρεσιών των δήμων σε κρίσιμους τομείς. Κοινωνικές υπηρεσίες πρόνοιας, καθαριότητα, πράσινο, παιδικοί σταθμοί, “βοήθεια στο σπίτι” θα συρρικνωθούν μέχρι εξαφανίσεως. Το κενό θα καλύψουν μεγαλοκαρχαρίες επενδυτές που επιδιώκουν να επενδύσουν στους τομείς - φιλέτα των δήμων και να κερδοσκοπήσουν απομυζώντας ακόμη περισσότερο τους δημότες.
Έκτον: Στα οικονομικά ιδιαίτερα η εκτίμησή μας ότι ο «Καλλικράτης» είναι η εφαρμογή του Μνημονίου στην αυτοδιοίκηση και το όχημα για την επιβολή νεοφιλελεύθερων πολιτικών έχει απολύτως δικαιωθεί. Τα οικονομικά της αυτοδιοίκησης έχουν φτάσει σε οριακά για την επιβίωσή της όρια. Αρκεί κάποιος να αξιολογήσει το στοιχείο εκείνο σύγκρισης των τριών τελευταίων χρόνων των προϋπολογισμών για την Τ.Α. και θα διαπιστώσει ότι τα έσοδά της από το κράτος μειώνονται στο εκπληκτικό ποσοστό που προσεγγίζει το 60%.
Στον καλλικράτειο χρόνο και τον επόμενο οι μειώσεις αγγίζουν το 40% και πλέον. Έτσι «επιτυγχάνεται» η υποχώρηση της αυτοδιοίκησης σε κρατική διοίκηση, ο ακρωτηριασμός των αυτοδύναμων αποφάσεων, η έλλειψη και των ελάχιστων πόρων για άσκηση πολιτικής, η αδυναμία καταβολής ακόμα και των ανελαστικών εξόδων.Ακόμα και με τους τυχοδιωκτικούς υπολογισμούς της κυβέρνησης η Τ.Α. δεν μπορεί να επιβιώσει. H τελευταία εκτίμηση της την εκθέτει: «Τα σταθερά έσοδα των ΟΤΑ, υπολογισμένα με τον πιο ασφαλή τρόπο, στη βάση των τρεχουσών αποδόσεων της κρατικής χρηματοδότησης, ανέρχονται σε ύψος 4 δισ. ευρώ για τους δήμους και 670 εκατ. ευρώ για τις περιφέρειες».
Το ερώτημα που προβάλλει είναι απλό: Δεν το γνωρίζουν αυτό οι «ειδήμονες»; Βεβαίως το γνωρίζουν, όμως έχουν άλλα σχέδια, τα οποία πλέον έχουν αποκαλυφθεί, όπως η ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών καθαριότητας, η εγκατάλειψη κάθε κοινωνικής πολιτικής από την Τ.Α., η πλήρης ανταποδοτικότητα των υπηρεσιών και δεν έχει τέλος ο κατάλογος των νεοφιλελεύθερων επιλογών που θα οριστικοποιήσουν τον θάνατο της αυτοδιοίκησης.
Έβδομον: Στον αναπτυξιακό τομέα, αφού ναυάγησαν όλα τα καλλικράτεια κατασκευάσματα, όπως τα πολυδιαφημισμένα προγράμματα, όπως το ΕΛΛΑΔΑ, το πρόγραμμα εξυγίανσης και άλλα, προχωρούν τώρα σε ένα πομπώδες και φιλόδοξο πρόγραμμα. Το πρόγραμμα «Αυτοδιοίκηση -Κοινωνική Συνοχή - Ισόρροπη Ανάπτυξη» (ΑΚΣΙΑ) αναγγέλθηκε από την κυβέρνηση σε μια περίοδο πλήρους ανομβρίας και έρχεται να αντικαταστήσει και να συμπεριλάβει όλα τα προηγούμενα.
Σύμφωνα με τον μέχρι τώρα σχεδιασμό και τις πρόσφατες ανακοινώσεις της ηγεσίας του υπουργείου Εσωτερικών, η διάρθρωση του προγράμματος θα βασίζεται σε έξι άξονες οι οποίοι αποτελούν μια αναπτυξιακή «ομπρέλα», στην οποία «χωράνε» τα έργα που έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα «Θησέας», η συμμετοχή των δήμων στα Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ και του Προγράμματος «Αλέξανδρος Μπαλτατζής», το πρόγραμμα αυτεπιστασίας, τα έργα που σχετίζονται με την Εξοικονόμηση Ενέργειας, το Ειδικό Πρόγραμμα Εξυγίανσης των ΟΤΑ και το πρόγραμμα «ΕΛΛΑΔΑ».
Η χρηματοδότηση του ΑΚΣΙΑ θα πραγματοποιηθεί από πόρους που προέρχονται από συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα, εθνικούς και θεσμοθετημένους πόρους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως είναι για παράδειγμα ο Φόρος Ζύθου, το Τέλος Ακίνητης Περιουσίας και το Τέλος Διαφήμισης. Αναφορικά με την υλοποίηση αυτού του προγράμματος και τη χρηματοδότησή του είμαστε σε αναμονή, όταν τεθεί σε εφαρμογή.
Όγδοον: Έγινε πλέον σαφές ακόμη και στους δύσπιστους ότι το περιεχόμενο αυτής της μεταρρύθμισης στοχεύει στον μεγαλύτερο έλεγχο της τοπικής αυτοδιοίκησης από τα κυρίαρχα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, είναι ενταγμένο στο σύμφωνο σταθερότητας και υπηρετεί τον νεοφιλελευθερισμό.
Συμπερασματικά από τη μέχρι σήμερα εμπειρία μπορεί κάποιος να παρατηρήσει: Την περαιτέρω εμπορευματοποίηση δημόσιων ή δημοτικών κοινωνικών υπηρεσιών (παιδείας - υγείας - πρόνοιας) μέσω της “αποκέντρωσης” και της εξάρτησής τους από το τοπικό φορολογικό βάρος. Την εφαρμογή αντεργατικής, αντιλαϊκής γενικότερα “αναπτυξιακής” πολιτικής στην Περιφέρεια με κριτήριο την ανταγωνιστικότητα του κεφαλαίου, η οποία θα οδηγήσει σε παραπέρα τοπική ανισομετρία και ταξική ανισότητα. Την υποκριτική “φιλανθρωπική” διαχείριση κάποιων ακραίων κοινωνικών προβλημάτων από την Τ.Α., αντί της αντιμετώπισης των κοινωνικών αναγκών με ενιαία κρατική παροχή και ευθύνη.
* Ο Σπύρος Τζόκας είναι μέλος του Δ.Σ. της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), πρώην δήμαρχος Καισαριανής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου